شرطی سازی چیه ؟
شرطی سازی در عمل روانشناسی به روشی اشاره دارد که افراد در آن شرایط و محیطهای خاص، عملکرد یا رفتار خود را با شرطهای خاصی وابسته میکنند. به طور کلی، در شرطی سازی در عمل روانشناسی، یک شرایط اولیه مشترک با وقوع یا عدم وقوع یک رویداد طبق یک الگوی مشخص ترکیب میشود و این شرایط توسط فرد درک و ارتباط داده میشود. برای مثال، میتوانید به آزمایش معروفی به نام آزمایش "سگ پاولوف" اشاره کنیم. در این آزمایش، یک سگ در یک قفسی قرار دارد و یک زنگ میریند. همزمان با زنگ، مواد غذایی برای سگ در قفس قرار داده میشود. در ابتدا سگ به طرف مواد غذایی حرکت میکند تا بخورد. این روند چندین بار تکرار میشود تا واکنش شرطی به وجود آید، به طوری که هر بار که زنگ به صدا در میآید، سگ به سمت مواد غذایی حرکت کند حتی اگر خوراکی وجود نداشته باشد. در اینجا، سگ شرطی سازی کرده است که صدای زنگ با آمدن مواد غذایی همراه است. این نوع شرطی سازی در عمل روانشناسی به عنوان یادگیری شرطی معروف است و نشان میدهد که فرد قوانینی را برای ارتباط دادن وقوع رویدادها با شرایط مشخصی استخراج میکند. نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که شرطی سازی در عمل روانشناسی به صورت خودکار اتفاق نمیافتد و نیاز به تکرار و تجربه مکرر وقوع رویداد با شرط های مختلف دارد تا ارتباط شرطی شکل بگیرد.
شرطی سازی در عمل روانشناسی به تعامل و ارتباط بین رویدادها و شرایط خاصی که فرد در آن قرار دارد، اشاره دارد. در این فرایند، فرد به تدریج یک رابطه میان وقوع یا عدم وقوع یک رویداد و شیوه رفتار یا عملکرد خود در دست آوردن نتیجهای خاص برقرار میکند. پدیده شرطی سازی در عمل روانشناسی به صورت طبیعی و اتفاقی در زندگی روزمره ما رخ میدهد. فرض کنید شما در گذشته به شدت سردخانه یخ زدهای را تماشا کرده باشید و متوجه شده باشید که یخزدگی ممکن است به بیماری سرماخوردگی منجر شود. در نتیجه، ذهن شما این آموخته را دریافت میکند: "یخ زدن منجر به بیماری سرماخوردگی میشود." حالا، هر بار که شما به یک موقعیتی مشابه برخورد میکنید، ناخودآگاه شما این اطلاعات قبلی را به یاد میآورد و خود را از برخورد با یخ زدهها کنار میگذارید. این شرطی سازی در عمل به تدریج ایجاد شده و شما را در برابر خطرات احتمالی محافظت میکند. این مثال نشان میدهد که شرطی سازی در عمل نتیجه فرآیند یادگیری و تجربی است. ذهن ما به تدریج الگوها و روابط بین رویدادها و شرایط را تشخیص میدهد و بر اساس آموختههای قبلی، در آینده عملکرد و رفتارمان را تغییر میدهد. بنابراین، شرطی سازی در عمل روانشناسی میتواند به ما کمک کند تا درک بهتری از رفتارها و عملکردهای خود و دیگران پیدا کنیم. این مفهوم میتواند در زمینههای مختلفی از جمله آموزش، تربیت، بهبود رفتارهای ناخواسته و تغییر رفتارهای غیرمطلوب مورد استفاده قرار بگیرد.
انواع شرطی سازی ( برای مطالعه بیشتر )
به طور کلی، شرطی سازی در عمل روانشناسی انواع مختلفی دارد. در زیر به برخی از انواع شرطی سازی معمول در عمل روانشناسی اشاره میکنم:
- شرطی سازی کلاسیک: در این نوع شرطی سازی، یک رویداد جدید به وقوع میپیوندد که عادتاً متناظر با یک رویداد اولیه است. به عبارت دیگر، رویداد جدید (شرطی) بر اساس درک رابطه بین دو رویداد اولیه بالقوه تشکیل میشود. مثال: زنگ زدن هنگام ورود پیام متنی.
- شرطی سازی معکوس: در این نوع شرطی سازی، رویداد جدید به عنوان عدم وقوع رویداد اولیه تعریف میشود. به طور مثال، وقوع یا عدم وقوع بارش بر اساس آسمان ابری یا بدون ابر. این نوع شرطی سازی نهفته در بسیاری از ترسها و فوبیاها نیز دیده میشود.
- شرطی سازی اجتماعی: در این نوع شرطیسازی، رفتار فرد به خاطر برخورد با واکنشها، تعاملات، تاثیر گذاریها و انتظارات اجتماعی محیط اطراف تغییر میکند. به طور مثال، رفتارهای تطبیقی که در نتیجه تاثیرگذاری گروههای همسالان یا جوامع محیطی شکل میگیرد.
- شرطی سازی دیالکتیکی: در این نوع شرطی سازی، رویداد جدید، نتیجه وقوع همزمان دو رویداد اولیه (شرطی) میباشد. به عبارت دیگر، اتصال رویدادها به صورت اجتنابناپذیر است. به طور مثال، خوشحالی و ناراحتی بعد از دستیابی به چیزی که به آن زحمت کشیدهایم.
این تقسیمبندی تنها نمونهای از انواع شرطی سازی در عمل روانشناسی است و هنوز هم مطالعه و تحقیقات بیشتر در این زمینه ادامه دارد. مفاهیم شرطی سازی در علوم روانشناسی به عنوان ابزاری قدرتمند برای درک و تفسیر رفتار و روانشناسی انسان مورد بررسی و استفاده قرار میگیرند.